امشاسپندان براي فهم تفكر زرتشتي؛ اهميت اساسي دارند. آن‌ها بارها و بارها در گاتاها ذكر شده اند، گاهي در ارتباط با موضوع الهي يعني اهورامزدا و گاهي در ارتباط با موضوع انساني يعني زرتشت يا انسان هاي ديگر.
امشاسپندان طبقه خاصي از موجودات در دين زرتشتي است كه مرتبط با عقيده كردبيان يهوديت و مسيحيت است. در پهلوي Amhras pand و در فارسي متأخر Amshas pand است. نام امشه سپنته به عنوان يك مجموعه در گاتاها نيامده است. گرچه از امشه سپنته دائماً چه به صورت فردي يا همراه يكديگر در طي اين سرودهاي قديمي نام برده شده است؛ اين عنوان در گاتاها هفتن آمده است (يسناي 3904؛ 6: 42)و در اوستاي متأخر و در ادبيات بعدي زرتشتي ديده مي شود. در موارد بعدي اصطلاح امشاسپند به گونه اي بي ربط استفاده مي شود، و برخي از فرشتگان نيز با اين عنوان ناميده شدند، سرئوشه نيز در گروه پذيرفته شده و در ارتباط با آن‌ها كار مي كند.(بندهشن 29 و 30)
آتر، آتش اهورامزدا، امشاسپند است. (يسنا، 1:2) ، گوشروان، روح گاو اوليه اگر چه غالباً به عنوان فرشته فرض مي شود در شايست ناشايست امشاسپند ناميده مي شود. (شايست ناشايست 14 و 22) حتي «فرمول كستي». اخير از «سي و سه» امشاسپند سخن مي گويد: پلوتارك نويسنده يوناني در قرن اول ميلادي امشاسپندان را شش خدا مي داند.صفات اوستايي وهو (نيكي)، وهشتيه (بهترين)، ويريه(مطلوب) شپنته (مقدس) كه شايع ترين عناوين چهار اشاسپند اول در دوره‌ی اول دين هستند، در دوران بعد صفات ثابت ايشان شد، دو مظهر آخر هوروتات و امرتات، هيچ صفت ثابتي ندارند، اما غالباً با همديگر ذكر مي شوند. بنا بر نظريه جرج دمزيل در مورد ايدئولوژي سه طبقه هند و اروپايي كه مورد قبول برخي ايرانشناسان مانند دوشن گيلمن و گئوويدن گرن است، تحليل سيستم امشاسپندان بيانگر قالب نوعي كاركرد سه جانبه مي باشد. به عبارت ديگر اشد و وهومنه جايگزين دو خداي آريايي وارونه و متيره و معرف اولين وظيفه يعني حكمراني قانونمند مي باشند. خشتره ويريه در ارتباط با اين دو امر، معرف وظيفه جنگجويي است؛ هوروتات و امرتات مانند دو قلوهاي ناستيه همراه با آرميتي وجود چند ظرفيتي و داراي وظيفه‌ی باروري و ثمربخشي مي باشند.
دريشت‌ها امشاسپندان مخلوقات اهورامزدا بودند و عملكرد ايشان كمك به او در هدايت جهان است. (شيت 9:16؛ 15-2:1) اينها جاودان و ناديدني حكمراناني نيكو، معطيان خير، جاودان و بخشنده‌ی جاودان هستند. (يسنا 24:9) اينها فروشي خودشان را دارند، كه از آنان درخواست مي شود. آن‌ها به گونه اي خاص عبادت مي شوند و گفته مي شود به دليل نذوري كه مي شود بر مسيرهاي نور فرود مي آيند. (يشت 13:84، 14:17). آن‌ها در بهشت سكني دارند، در آنجا وهومنه، بر تخت طلا مي نشيند (ونديداد 14:18) به همين دليل به هر يك از ايشان محافظت برخي عناصر عالم نسبت داده شده است. محافظت حيوانات به وهومنه اسناد داده مي شود، اشه وهيشته حافظ آتش و خشتره ويريه نگهبان فلزات است. هور و تات و امرتات محافظ آب و سبزيجات مي باشند. به هر امشاسپند ماه مخصوصي تخصيص داده شده است. (بندهشن7-1: 25) هر كدام يك روز مقدس و يك گل مخصوص دارند، براي مثال ياس سفيد مختص وهومنه است نوع خاصي از ريحان مختص خشتره ويريه و مشك مختص سپنته آرميتي است. سه امشه سپنتد اول مذكرند (يا به احتمال بيشتر خنثي هستند) و سه تاي آخر مؤنثند؛ مي توان گفت كه اينها نقش فرشتگان مقرب را در تمام دوران تاريخ دين زرتشت ايفا كردند، در مقابل آن‌ها شش مخالف قرار دارد. آكه منه،ايندرا، سئور، ناانگه اثني، تئوروي، زئيري بعضي از دانشمندان در مورد ارتباط مفهوم امشاسپندان، به عنوان مجموعه اي مقدس و والاتر از ايزدان و پايين تر از اهورامزدا، و فرشتگان مقرب تحقيق كرده اند. عده اي هم بر شباهت هاي آن‌ها به عقيده اديتي‌ها در هند قديم تأكيد مي ورزند. در مورد اين كه آيا اين شباهت‌ها وام گرفته شده اند و يا بنا بر منابع متداول، تحولات طبيعي اند، عقايد مختلف است.
در مجموع مي توان گفت در گاتاهاي زرتشت، اهورامزدا خداي واحد و آفريدگار دانا و توانايي است كه با نيروها و جلوه هاي ششگانه خود يعني وهومنه، اشد وهشته، خشتره وفرته، سنپته آرميتي، هوروتات و امرتات اين جهان را مي آفريند و نظام و آيين خويش را در آن برقرار مي سازد و كساني را كه جانب راستي و آيين بهين او را اختيار كرده اند، به پيكار با دروغ و پليدي مي گمارد، و زرتشت را رسالت مي دهد تا مردم را به راستي و درستي و به سوي ملكوت بي زوال فردايي رهبري كند. زرتشت جز اهورامزدا خدايي را نمي پرستد و همه‌ی خداياني را كه پيش از او در ميان مردم پرستيده مي شدند ناديده مي گيرد، ريختن خون جانداران و نوشيدن هومه مستي آور را كه از لوازم پرستش و يزشن آنان بود، زشت مي شمارد.
;